Dấu hiệu sữa mẹ thiếu chất khiến bé chậm lớn, gầy gò

Dấu hiệu sữa mẹ thiếu chất là điều khiến nhiều mẹ bỉm sữa lo lắng vì ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của bé. Khi sữa mẹ không đảm bảo chất lượng, bé dễ gặp tình trạng chậm tăng cân, hay quấy khóc, tiêu hóa kém,… Vậy làm sao để nhận biết sớm và cải thiện kịp thời? Cùng theo dõi bài viết sau của Hagu Life.

>>> Xem thêm: Lợi ích khi nuôi con bằng sữa mẹ

Các dấu hiệu sữa mẹ thiếu chất

Sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng tốt nhất cho trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, sữa mẹ có thể không đáp ứng đủ nhu cầu dinh dưỡng của trẻ. Dưới đây là các dấu hiệu sữa mẹ thiếu chất mà mẹ nên theo dõi để kịp thời bổ sung và điều chỉnh:

1. Dấu hiệu sữa mẹ thiếu chất khi trẻ chậm hoặc không tăng cân

Trẻ chậm tăng cân là dấu hiệu dễ nhận thấy nhất cho thấy sữa mẹ có thể bị thiếu chất. Nếu bé bú mẹ hoàn toàn nhưng không tăng cân hoặc tăng chậm so với chuẩn phát triển, rất có thể sữa mẹ đang thiếu năng lượng và vi chất thiết yếu như sắt, kẽm, canxi, vitamin A, B, D… Những dưỡng chất này đóng vai trò quan trọng trong quá trình phát triển và tăng trưởng của bé. 

Thiếu dinh dưỡng trong sữa mẹ khiến bé không đủ năng lượng cho các hoạt động sống, buộc cơ thể phải tiêu hao lượng mỡ dự trữ, dẫn đến tình trạng sụt cân. Đây là cảnh báo rõ rệt cho thấy sữa mẹ không đủ chất dinh dưỡng.

>>> Xem thêm: Nguyên nhân sữa mẹ bị loãng và cách khắc phục

2. Trẻ phát triển chậm về thể chất và trí tuệ

Nếu bé chậm đạt các mốc phát triển như lật, bò, đi hoặc chậm biết nói, nhận thức kém… thì rất có thể là do thiếu các dưỡng chất cần thiết trong sữa mẹ như protein, sắt, vitamin D, omega-3, choline,… 

>>> Xem thêm: Sữa chỉ nhỏ giọt không thành tia​: Nguyên nhân & giải pháp

3. Trẻ đi vệ sinh ít hoặc nước tiểu sẫm màu

Trẻ bú mẹ thường đi tiểu ít hơn trẻ bú sữa công thức. Tuy nhiên, nếu bé đi tiểu rất ít, nước tiểu sẫm màu hoặc đi ngoài ít lần với phân khô cứng, có thể là dấu hiệu bé đang bị thiếu nước và chất dinh dưỡng từ sữa mẹ – ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình đào thải độc tố.

4. Trẻ dễ bị ốm vặt, hay nhiễm bệnh

Sữa mẹ vốn giàu kháng thể tự nhiên giúp tăng cường hệ miễn dịch. Nếu thiếu chất, bé sẽ dễ mắc các bệnh như cảm lạnh, ho, tiêu chảy, viêm phổi… Đặc biệt, bé sẽ khó hồi phục nhanh và hay bị tái phát bệnh.

5. Trẻ mệt mỏi, thiếu năng lượng

Thiếu chất trong sữa mẹ có thể khiến trẻ luôn cảm thấy uể oải, ít hoạt động, không hứng thú với các trò chơi hay giao tiếp với người thân. Đây là biểu hiện điển hình của tình trạng thiếu năng lượng do dinh dưỡng không đầy đủ.

6. Trẻ ngủ không ngon, hay quấy khóc vào ban đêm

Thiếu hụt vitamin B12, sắt, canxi hoặc vitamin D trong sữa mẹ có thể ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ của bé. Trẻ ngủ chập chờn, hay giật mình, quấy khóc giữa đêm là dấu hiệu cảnh báo sữa mẹ đang không đủ dưỡng chất cần thiết.

>>> Xem thêm: Wonder week là gì​? Lịch Wonder week đầy đủ

7. Trẻ chậm mọc răng

Thiếu canxi, vitamin D và K2 là nguyên nhân khiến bé mọc răng chậm hoặc răng phát triển không đều. Đây cũng là dấu hiệu cảnh báo rõ ràng về sự thiếu hụt dưỡng chất quan trọng trong sữa mẹ.

Nguyên nhân sữa mẹ bị thiếu chất

Đâu là nguyên nhân khiến sữa mẹ bị thiếu chất? Dưới đây là những lý do phổ biến mà mẹ cần lưu ý:

1. Chế độ dinh dưỡng của mẹ không đảm bảo

Chế độ ăn uống hàng ngày của mẹ là yếu tố then chốt ảnh hưởng đến thành phần dinh dưỡng trong sữa mẹ. Nếu mẹ ăn uống thiếu chất, không đủ calo, vitamin, khoáng chất (như sắt, kẽm, canxi, vitamin A, B, D…), sữa tiết ra sẽ không đủ dinh dưỡng để đáp ứng nhu cầu phát triển của bé. Đặc biệt:

• Mẹ ăn kiêng quá mức sau sinh, kiêng dầu mỡ, tinh bột hoặc đạm động vật sẽ làm mất cân bằng dinh dưỡng.
• Mẹ bỏ bữa, ăn ít do mệt mỏi hoặc stress cũng làm giảm cả số lượng và chất lượng sữa.

2. Vấn đề sức khỏe và nội tiết của mẹ

Tình trạng sức khỏe tổng thể của mẹ ảnh hưởng trực tiếp đến nguồn sữa. Khi mẹ gặp các vấn đề như:

• Bệnh tuyến giáp, tiểu đường, thiếu máu sau sinh,…
• Rối loạn nội tiết tố sau sinh khiến cơ thể mệt mỏi, mất ngủ, kém hấp thu dưỡng chất.
• Mẹ bị nứt cổ gà, đau đầu ti hoặc viêm vú làm bé bú không hiệu quả.

Những yếu tố này không chỉ khiến mẹ kiệt sức mà còn cản trở quá trình tiết sữa, làm giảm cả chất lượng và số lượng sữa mẹ.

3. Mẹ căng thẳng, thiếu ngủ, sinh hoạt không điều độ

Mẹ quay lại công việc quá sớm, thường xuyên căng thẳng, ngủ không đủ giấc là nguyên nhân làm suy giảm nồng độ hormone Oxytocin và Prolactin – hai hormone quyết định khả năng tiết sữa. 

Khi đó, dù mẹ vẫn cho con bú đều, nhưng sữa vẫn có thể thiếu chất, loãng hoặc ít dinh dưỡng hơn bình thường.

4. Sữa mẹ loãng có phải do thiếu chất?

Không ít mẹ lo lắng khi thấy sữa có màu trắng trong, loãng như nước vo gạo. Tuy nhiên, đây thường là sữa đầu – phần sữa tiết ra đầu cữ bú, có chức năng cung cấp nước và kháng thể. Sữa cuối – được tiết ra sau khi bé bú lâu hơn, mới là phần giàu chất béo và năng lượng.

Nếu bé chỉ bú sữa đầu mà không bú hết đến phần sữa cuối, hoặc thời gian giữa các cữ bú quá lâu, bé sẽ no sớm nhưng không nhận được đủ dưỡng chất. Điều này khiến nhiều mẹ lầm tưởng sữa loãng là sữa thiếu chất, trong khi nguyên nhân thực sự là do cách cho bú chưa hợp lý.

5. Cho bé ăn dặm sớm, bú mẹ không đúng cách

Cho bé ăn dặm trước 6 tháng tuổi hoặc giảm số lần bú mẹ quá sớm sẽ khiến lượng sữa mẹ giảm theo. Lượng sữa ít đi đồng nghĩa với việc bé không được bổ sung đầy đủ dưỡng chất, dẫn đến thiếu hụt dinh dưỡng kéo dài. 

Ngoài ra, nếu bé bú sai khớp ngậm, bú không hiệu quả hoặc mẹ hút sữa quá vội (chưa đến sữa cuối), bé cũng chỉ nhận được phần sữa nghèo dưỡng chất.

>>> Xem thêm: Bé mấy tháng ăn dặm được? Các phương pháp phổ biến

6. Mẹ dùng thuốc hoặc gặp tác dụng phụ từ điều trị bệnh

Một số loại thuốc như kháng sinh, thuốc điều trị huyết áp, thần kinh, nội tiết,… có thể ảnh hưởng đến tuyến sữa, làm giảm chất lượng hoặc làm sữa mất hẳn trong thời gian dùng thuốc. Trong trường hợp mẹ phải điều trị bệnh, cần luôn tham khảo ý kiến bác sĩ để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé.

Làm gì để sữa mẹ giàu dinh dưỡng, bé tăng cân đều?

Để giúp bé bú sữa mẹ tăng cân đều và phát triển tốt, mẹ cần đặc biệt quan tâm đến chế độ dinh dưỡng, nghỉ ngơi, vận động và lối sống lành mạnh. Dưới đây là những việc mẹ nên làm để cải thiện chất lượng sữa:

1. Xây dựng chế độ dinh dưỡng hợp lý

Chế độ dinh dưỡng khoa học là yếu tố quyết định chất lượng và số lượng sữa mẹ. Sau sinh, cơ thể mẹ cần nhiều năng lượng để phục hồi và sản xuất sữa nuôi con. Vì vậy, bữa ăn của mẹ cần đủ 4 nhóm chất cơ bản:

• Chất đạm (protein): Thịt, cá, trứng, sữa, đậu hũ giúp tăng lượng đạm trong sữa,…
• Tinh bột: Gạo, khoai, bắp, yến mạch,… 
• Chất béo: Dầu oliu, dầu mè, quả bơ, cá béo (cá hồi, cá thu nhỏ) cung cấp DHA và các axit béo.
• Vitamin và khoáng chất: Có nhiều trong rau xanh, trái cây, đậu, hạt,…

Một số món ăn giúp kích thích tiết sữa và cải thiện chất lượng sữa mẹ như:

• Cháo gạo nếp
• Rau ngót, bông cải xanh
• Nước lá vằng, chè vằng

Ngoài ra, mẹ nên tránh thực phẩm gây hại như:

• Rượu, bia, thuốc lá, cà phê.
• Cá biển có nguy cơ chứa thủy ngân cao (cá kiếm, cá thu lớn, cá ngừ mắt to).
• Đồ ăn nhiều dầu mỡ, thực phẩm chế biến sẵn.
• Thức ăn gây đầy hơi cho bé như bắp cải, đậu, bông cải,…

2. Bổ sung thực phẩm tăng chất lượng sữa mẹ

Để sữa mẹ đặc, mát và nhiều dưỡng chất, hãy bổ sung thêm các thực phẩm dưới đây vào thực đơn hàng ngày:

• Gạo lứt và ngũ cốc nguyên cám: Cung cấp carbohydrate phức hợp và vitamin nhóm B.
• Cá hồi: Giàu DHA, omega-3 và vitamin D, giúp bé phát triển trí não.
• Thịt bò: Dồi dào sắt, kẽm, vitamin B12, tốt cho mẹ đang thiếu máu sau sinh.
• Trứng gà: Bổ sung protein, choline và các vitamin A, D, B6, B12 cần thiết.
• Trái cây: Chuối, đu đủ, hồng xiêm, bơ, sung – giúp gọi sữa về và tăng cường đề kháng.
• Rau xanh: Đặc biệt là rau xanh đậm – chứa nhiều chất xơ, vitamin và khoáng chất.
• Hạt dinh dưỡng: Hạnh nhân, óc chó, hạt chia, hạt lanh – giàu omega-3, protein, chất chống oxy hóa.

>>> Xem thêm: Tuyệt chiêu giúp sữa mẹ đặc sánh

3. Uống đủ nước mỗi ngày

Nước là nguyên liệu quan trọng để tạo ra sữa. Khi cho con bú, cơ thể mẹ cần nhiều nước hơn bình thường. Mẹ nên:

• Uống 1.5–2 lít nước/ngày, có thể nhiều hơn nếu trời nóng hoặc mẹ ra nhiều mồ hôi.
• Kết hợp nước lọc, nước ép trái cây tươi, nước dừa, sữa hạt,… để giữ cho cơ thể luôn đủ nước.
• Uống một ly nước ấm trước khi cho bé bú hoặc hút sữa để kích thích tuyến sữa hoạt động tốt hơn.

>>> Xem thêm: 10+ Cách kích sữa về nhiều

4. Nghỉ ngơi đầy đủ, tinh thần thư giãn

Tinh thần là yếu tố then chốt ảnh hưởng đến 2 hormone điều khiển việc tiết sữa:

• Prolactin: Kích thích tuyến sữa sản sinh sữa mẹ.
• Oxytocin: Góp phần tống sữa ra khỏi tuyến vú.

Do đó mẹ nên:

• Ngủ đủ 7–8 tiếng/ngày và tranh thủ chợp mắt khi bé ngủ.
• Tránh làm việc quá sức, căng thẳng, thức khuya.
• Thư giãn tinh thần bằng cách nghe nhạc nhẹ, thiền, đọc sách, hít thở sâu…

>>> Xem thêm: Cách làm cho sữa về đều 2 bên

5. Vận động nhẹ nhàng, đúng cách

Tập luyện nhẹ nhàng giúp cải thiện tuần hoàn máu, tăng chất lượng sữa và cải thiện tâm trạng. Mẹ có thể chọn các hoạt động phù hợp như:

• Yoga sau sinh, đi bộ, bơi lội nhẹ nhàng, tập squats,…
• Mỗi ngày nên vận động 20–30 phút với cường độ vừa phải.
• Tránh tập luyện quá sức vì sẽ gây mệt mỏi, mất sức và ảnh hưởng đến nguồn sữa.

6. Cho bé bú thường xuyên hoặc hút sữa đều đặn

Cung – cầu là nguyên tắc cơ bản của việc tiết sữa. Mẹ cần:

• Cho con bú theo nhu cầu, không giới hạn thời gian, kể cả ban đêm.
• Đảm bảo bé bú hết một bên ngực trước khi đổi bên để bé nhận đủ cả sữa đầu và sữa cuối (sữa cuối giàu chất béo, giúp bé tăng cân).
• Nếu mẹ đi làm hoặc bé bú không hết, hãy vắt sữa đúng cách và bảo quản cẩn thận để duy trì nguồn sữa và tránh tắc tia sữa.

FAQ – Mọi người cũng hỏi về dấu hiệu sữa mẹ thiếu chất

Dưới đây là những câu hỏi thường gặp liên quan đến dấu hiệu sữa mẹ thiếu chất mà nhiều mẹ quan tâm – cùng tìm hiểu để kịp thời nhận biết và cải thiện chất lượng sữa cho bé yêu!

Sữa mẹ bao nhiêu tháng hết chất dinh dưỡng?

Sữa mẹ không hoàn toàn “hết chất” theo thời gian, nhưng từ 6 đến 24 tháng tuổi, giai đoạn thích hợp để cai sữa thì hàm lượng dưỡng chất và kháng thể trong sữa mẹ có xu hướng giảm dần, do đó nên kết hợp với ăn dặm để đảm bảo đủ dinh dưỡng cho bé.

Cho trẻ bú đến khi nào là tốt nhất?

Theo khuyến cáo của Bộ Y tế, mẹ nên cho trẻ bú sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời, sau đó tiếp tục duy trì bú mẹ song song với ăn dặm cho đến ít nhất 2 tuổi để đảm bảo dinh dưỡng và tăng cường sức đề kháng cho bé.

Sữa mẹ về nhiều nhất khi nào?

Sữa mẹ thường về nhiều nhất từ ngày thứ 2 đến ngày thứ 5 sau sinh. Giai đoạn này, mẹ nên cho bé bú hoặc vắt sữa 8–12 lần/ngày để kích thích sữa ổn định và tránh tắc tia sữa.

Tóm lại, nhận biết sớm các dấu hiệu sữa mẹ thiếu chất sẽ giúp mẹ kịp thời điều chỉnh chế độ ăn uống, nghỉ ngơi và chăm sóc bản thân để cải thiện chất lượng sữa, hỗ trợ bé phát triển toàn diện cả về thể chất lẫn trí tuệ. Bên cạnh việc duy trì lối sống lành mạnh, mẹ cũng đừng quên lựa chọn những sản phẩm chăm sóc mẹ và bé chính hãng, an toàn và giàu dinh dưỡng từ các thương hiệu uy tín. Và để hành trình nuôi con bằng sữa mẹ trở nên dễ dàng hơn, mẹ có thể mua sắm các sản phẩm mẹ và bé chính hãng, giá tốt tại Hagu Life